Kawa- zdrowa czy szkodliwa

Kawa- zdrowa czy szkodliwa?

Wszystkie poranki na świecie rozpoczynają się od zapachu aromatycznej kawy, która poprawia humor, dodaje energii i pobudza do działania. Niektórzy jednak wyłączają ten napój ze swojej diety, twierdząc, że jest niezdrowy. Jak to jest z tą kawą- jest zdrowa czy szkodliwa? Czy może być składnikiem zdrowego stylu życia? Kto powinien jej unikać?

Kawa- zdrowa czy szkodliwa?

Ten najpopularniejszy napój pozyskiwany jest w strefie międzyzwrotnikowej z krzewów kawowych. Charakteryzują je białe kwiaty i ciemnozielone liście. Owoce krzewów kawowych to jagody. To w nich znajdują się pestki poddawane paleniu, dzięki czemu uzyskiwany jest tak wyjątkowy aromat kawy. Arabika i robusta to dwa gatunki kawy, które zdominowały globalny rynek. Najbardziej popularną, także w Polsce, jest arabika- kawa arabska. Ze względu na wyrazisty aromat i łagodniejszy smak. Robusta nie cieszy się dużym zainteresowaniem, ponieważ jest dość gorzka.

Każdy z nas zastanawiał się przynajmniej raz: kawa- szkodliwa czy nie? Wiele osób, rozpoczynających zdrowy styl życia, odstawia kawę na rzecz wody i innych napojów. Jak pokazują badania. Zupełnie niepotrzebnie. Kawa jest zdrowa, a nawet przedłuża życie! Do takich wniosków doszli naukowcy- m.in. prof. Peter Kistler (przewodniczący badań) z Baker Heart and Diabetes Research Institute. Australijscy badacze wysunęli wniosek, że kawa zmniejsza ryzyko wystąpienia arytmii i chorób serca. Przez okres ponad 12 lat, badaniom poddawana była grupa 450 tys. osób. Ich dane pochodziły z brytyjskiego Biobanku. Osoby te piły zarówno kawę rozpuszczalną, parzoną jak i bezkofeinową. Co się okazało? Wszystkie odmiany kawy obniżają ryzyko przedwczesnego zgonu. Takie wyniki daje picie kawy w umiarkowanych ilościach, co oznacza od 2 do 3 filiżanek dziennie.

Podobne wyniki badań opublikowano w 2015 r. w czasopiśmie “Circulation”. Prof. Frank Hu (Harvard T. H. Chan School) stwierdził, że miłośnicy kawy żyją dłużej, ponieważ rzadziej cierpią na choroby układu sercowo- naczyniowego. Co więcej. W tej grupie osób rzadziej występowała cukrzyca typu 2, schorzenia neurologiczne oraz samobójstwa.

Dlaczego kawa jest zdrowa?

Jak udowodniono podczas licznych badań, picie kawy w umiarkowanych ilościach korzystnie wpływa na nasze zdrowie; zapobiega chorobom cywilizacyjnym i przedłuża życie. Skoro o kawie mowa, to skupmy się na podstawowym składniku tego napoju, aktywnej biologicznie- kofeinie. Gdy czujemy się zmęczeni i senni, często kofeina jest jedynym ratunkiem, by jakoś dotrwać np. do końca pracy. 🙂 Kofeina hamuje w mózgu receptory adenozyny, które odpowiadają za uczucie zmęczenia, bólu, co w konsekwencji prowadzi do senności.

Jakie funkcje jeszcze pełni w kawie kofeina?: działa przeciwbólowo, pobudza wydzielanie kwasu żołądkowego, zwiększa ilość składników odżywczych oraz tlenu, transportowanych do mięśni i mózgu. Warto podkreślić, że kofeina składa się także z substancji pobocznych, tzw. związków polifenolowych (kwas chlorogenowy, chinowy, kawowy). Substancje te działają antyoksydacyjnie, przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie. Wspaniale chronią komórki przed uszkodzeniem.

Podczas mojej pracy spotykam się z pytaniem, czy kawa podnosi ciśnienie? Picie kawy nie powoduje nadciśnienia, wręcz przeciwnie. Kofeina oraz kwas chlorogenowy obniżają stres oksydacyjny, co za tym idzie- regulują ciśnienie tętnicze krwi.

Zalety kawy- działanie prozdrowotne

• Kofeina działa prewencyjnie, ponieważ wypicie 6 filiżanek kawy dziennie zmniejsza ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 aż o 33%. Jeśli jesteś cukrzykiem, to mam dobrą wiadomość. Kawa dla cukrzyka jest jak najbardziej wskazana, bowiem zmniejsza insulinooporność i reguluje przemianę glukozy.

• U osób chorujących na marskość wątroby, włoscy badacze zauważyli, że osoby spożywające ten napój, lepiej reagują na leczenie. Także ryzyko zachorowania na raka wątroby może być niższe o nawet 50%.

• Kofeina zmniejsza ryzyko miażdżycy, zawału serca i udaru mózgu. Usprawnia przepływ krwi do struktur mózgu.
• Jesteś kierowcą, masz odpowiedzialną pracę? Sięgnij po kawę. Analizy badań dowiodły, że kierowcy pijący kawę, znacznie rzadziej powodują wypadki drogowe.
• Kofeina działa ochronnie na mózg i poprawia funkcje poznawcze. U osób, które piją przynajmniej jedną filiżankę dziennie, znacznie obniża się ryzyko wystąpienia choroby Parkinsona.

• Kawa pita w umiarkowanych ilościach ma dobroczynny wpływ na organizm człowieka. Poprawia także koncentrację, tempo reakcji i pamięć operacyjną. Pamiętaj, że kofeina ma działanie terapeutyczne, ale może stać się używką, gdy spożywana jest nadmiernie.

Kiedy kawa szkodzi?

Kofeina wchłania się w jelicie cienkim. Jeśli pijesz kawę do śniadania lub innego posiłku jej wchłanianie jest wolniejsze. Nie należy pić kawy na czczo oraz z posiłkiem, zawierającym żelazo. Kawa szkodzi, gdy spożywana jest w zbyt dużych ilościach. Każdy ma inny poziom tolerancji na kofeinę. Osoby wolno metabolizujące kofeinę nie powinny pić więcej niż jedną kawę dziennie.

Bezpieczna, dzienna dawka kofeiny wynosi (wg EFSA) 400 mg, czyli 4 filiżanki. Kawa kawie nierówna i w zależności od sposobu przygotowania, zawartość kofeiny będzie różna. Pamiętaj o innych źródłach np. gumy z kofeiną, ciastka czy napoje energetyczne. To, czy kawa jest zdrowa, czy szkodliwa, zależny głównie od Twoich codziennych nawyków.

W kubku o pojemności 250 ml kawy rozpuszczalnej występuje około 75 mg kofeiny, filiżanka espresso to 80 mg kofeiny. Kawa bezkofeinowa to 3 mg tej substancji. Kobiety w ciąży i karmiące mogą przyjąć do 200 mg kofeiny dziennie (ze wszystkich źródeł). Dawką śmiertelną jest spożycie 10gr kofeiny. Do zatrucia może dojść, gdy wspomagasz się suplementami diety lub przyjmujesz leki z kofeiną. Tutaj należy być ostrożnym. Często pierwszym objawem przedawkowania kofeiny jest arytmia serca.

Jeśli zmagasz się z tymi chorobami, ogranicz kawę do minimum lub stosuj substytuty:

– choroba wrzodowa,

– choroba refluksowa,

– dna moczanowa,

– kamica nerkowa,

– niedoczynność tarczycy i Hashimoto

– choroba Leśniewskiego- Cohna.

Osoby cierpiące na niedoczynność tarczycy, czują często zmęczenie i apatię, dlatego wspomagają się wieloma porcjami kawy. Niestety to błędne koło, bowiem kawa w dużych ilościach wypłukuje z organizmu żelazo, magnez i cynk, a te z kolei wpływają na wytwarzanie hormonów tarczycy.

Która kawa jest zdrowsza?

Najzdrowsze są kawy z ekspresów ciśnieniowych (krótki kontakt z wodą podczas parzenia) oraz przelewowych. Kawa mielona, parzona tradycyjnie powinna być pita bez fusów. Na pewno unikaj produktów zastępujących kawy, a więc różne mieszanki: 2w1 czy 3w1. Zawierają cukier, barwniki oraz sztuczne aromaty. Unikaj gotowych kaw z mlekiem w dyskontach. Najlepiej pić kawę czarną, bez cukru, śmietanki lub tłustego mleka. Są to dodatkowe kalorie. Mała czarna podkręca metabolizm i wspomaga odchudzanie, zatem spokojnie możesz włączyć ją do zdrowego menu. Oczywiście pita z umiarem i bez słodkiego towarzystwa. 🙂

Panuje powszechne przekonanie, że kawa rozpuszczalna to chemiczny i niezdrowy wytwór. Opinie są podzielone. Kawa rozpuszczalna od mielonej różni się jedynie sposobem obróbki. Co prawda podczas jej produkcji wytwarza się akrylamid (i inne substancje), ale jego największe ilości występują w substytutach kawy np. kawie zbożowej. Po kawę bezkofeinową zaś mogą sięgnąć kobiety w ciąży oraz osoby z niską tolerancją na kofeinę.

Jeśli nie lubisz kawy, nie możesz jej pić lub masz niską tolerancję na kofeinę polecam np.: kawę inkę z mlekiem bez cukru, kakao, zieloną herbatę, herbatę z korzeniem imbiru i cytryną lub korzeń żeń- szenia.

Bibliografia

Żukiewicz-Sobczak W, Krasowska E, Sobczak P, et al. Wpływ spożycia kawy na organizm człowieka. Med. Og. Nauk Zdr. 2012; 18: 71–76.

Stanisław Surma, Monika Romańczyk, Joanna Fojcik, Marek Krzystanek, Kawa — lekarstwo, używka i narkotyk, [w:] Psychiatria 2020;17(4):237-246.